اسکم (Scam) به طرح‌های دروغینی اشاره دارد که هدف آن‌ها کلاهبرداری از افراد است. در دنیای ارزهای دیجیتال، این پروژه‌ها با وعده سودهای نجومی، گروه‌های ناشناس و اطلاعات غیر شفاف سعی در جذب سرمایه افراد دارند. عدم وایت پیپر معتبر، میزان نقدینگی کم و عدم وجود کاربرد واقعی از نشانه‌های مهم در یک پروژه اسکم هستند. داشتن آگاهی و انجام تحقیقات لازم و کافی پیش از سرمایه‌گذاری بهترین روش برای جلوگیری از گرفتار شدن در چنین دام‌هایی است. در این بخش قرار است بدانیم اسکم چیست و برای تشخیص پروژه‌های اسکم به نکات مهمی اشاره کنیم.
اسکم چیست؟
اسکم (Scam)، نوعی کلاهبرداری مالی است که با وعده‌های دروغین افراد را فریب می‌دهد، در نهایت پس از جذب سرمایه آن‌ها ناپدید می‌شود. این اتفاق تلخ در حوزه‌های مختلف به ویژه در ارزهای دیجیتال بسیار رایج است. پروژه‌های اسکم عموما با تبلیغات فریبنده، سودهای نجومی و وسوسه‌انگیز و تیم‌های ناشناس، اعتماد کاربران را جلب می‌کنند و در نهایت پس از این‌که سرمایه آن‌ها را جذب کردند، سرمایه‌گذاران را با با زیانی جبران‌ناپذیر رها می‌کنند.
بازار ارز دیجیتال فرصتی فراهم می‌کند تا علاقمندان بتوانند با افزایش دانش و تخصص خود از آن سود کسب کنند، حتما می‌دانید برای فعالیت در این بازار انتخاب یک صرافی معتبر از الزامات است. به همین دلیل خانه سرمایه با تهیه لیست صرافی‌های داخلی و صرافی‌های خارجی به شما در این زمینه کمک می‌کند.
چرا شناخت پروژه‌های اسکم مهم است؟
از این رو، شناخت پروژه‌های اسکم بسیار اهمیت دارد، زیرا از تصمیمات مالی اشتباه و از دست دادن سرمایه جلوگیری می‌کند. بسیاری از افراد، به ویژه افراد مبتدی بدون انجام تحقیقات کافی در پروژه‌هایی سرمایه‌گذاری می‌کنند که در ظاهر سودآور به نظر می‌رسند، اما در باطن فاقد ارزش واقعی هستند. عدم شفافیت، وایت پیپرهای نامعتبر، میزان نقدینگی کم و عدم حضور تیم پروژه در مجامع معتبر، از نشانه‌های مهم یک پروژه اسکم است.
با انجام تحقیق کافی و افزایش آگاهی، بررسی گروه توسعه‌دهنده و مسئول و دوری از پیشنهادات وسوسه‌کننده اما غیر واقعی می‌توانیم از تا حد زیادی از این کلاهبرداری‌ها پیشگیری کرد. در دنیای ارزهای دیجیتال یا هر بازار مالی دیگری لازمه هر نوع سرمایه‌گذاری بیش از هر چیزی به دانش و هوشیاری سرمایه‌گذاران بستگی دارد.
انواع اسکم‌های رایج در دنیای دیجیتال
در بخش قبلی دانستیم اسکم چیست و چرا اهمیت دارد. با توسعه فناوری و افزایش تعاملات مالی آنلاین، کلاهبرداری‌های دیجیتال بسیار زیاد و در عین حال پیچیده شده‌اند. در ادامه قصد داریم برخی از مهم‌ترین اسکم‌های رایج را مورد بررسی قرار دهیم.
اسکم‌های مالی و سرمایه‌گذاری
در این نوع کلاهبرداری‌ها، معرفی فرصت‌های سرمایه‌گذاری پر سود و کم ریسک رایج است. کلاهبرداران معمولا با وعده‌های فریبنده چون سود ۱۰۰ درصد تضمینی یا درآمد نجومی بدون نیاز به مهارت خاص افراد را وسوسه می‌کنند تا سرمایه آن‌ها را از چنگشان بیرون بیاورند. روش‌های رایج این نوع کلاهبرداران برای جذب سرمایه افراد به شرح زیر است:
- ایجاد شرکت‌های جعلی با تبلیغات گسترده
- طراحی وب سایت‌های پیشرفته اما غیرقانونی
- استفاده از افراد مشهور برای جلب اعتماد
- درخواست سرمایه‌گذاری اولیه و در نهایت ناپدید شدن
بسیاری از وب‌سایت‌های دروغین، با پیشنهاد سرمایه‌گذاری در فارکس یا بازار سهام افراد را تشویق به واریز پول می‌کنند و سپس حساب آن‌ها را مسدود می‌کنند تا دیگر به حساب خود دسترسی نداشته باشند.
روش‌های اجتناب از این نوع اسکم چیست؟
برای اجتناب از اسکم مالی به نکات ساده زیر توجه کنید:
- وعده‌هایی چون سودهای تضمینی و نجومی همیشه مشکوک هستند
- پیش از سرمایه‌گذاری مجوزها و سابقه شرکت را بررسی کنیم
- به هیچ وجه بدون تحقیق، سرمایه خود را وارد پروژه‌های ناشناخته نکنیم
اسکم‌های ارز دیجیتال و NFT
با توسعه دنیای ارزهای دیجیتال و NFT، کلاهبرداران روش‌های گوناگونی را برای فریب افراد به کار می‌گیرند. در برخی پروژه‌ها، توکن‌های بی ارزش عرضه می‌شود و پس از جذب سرمایه افراد به طور ناگهانی توسط کلاهبرداران از بین می‌روند. روش‌های رایج این نوع کلاهبرداران برای فریب افراد شامل موارد زیر است:
- پامپ و دامپ (Pump and Dump): پامپ و دامپ به این صورت است که از طریق تبلیغات گسترده افزایش مصنوعی قیمت یک ارز یا توکن انجام می‌شود، پس از این‌که سرمایه افراد جذب شد، کلاهبرداران شروع به فروش می‌کنند.
- راک پول (Rug Pull): تیم پروژه پس از جذب سرمایه افراد، تمامی دارایی‌های را نقد می‌کند و در نهایت پروژه را رها می‌کند
- NFTهای جعلی: فروش توکن‌های غیر قابل معاوضه NFT که فاقد ارزش واقعی هستند یا از روی آثار دیگران کپی شده‌اند
- صرافی‌های تقلبی: بعضی از وب سایت ها هستند که با معرفی خود به عنوان صرافی، پس از واریز‌های کاربران دارایی‌های آن‌ها را مسدود می‌کنند
برای اجتناب از این نوع اسکم، به نکات زیر دقت کنید:
- همواره قبل از تصمیم به خرید یک توکن یا NFT، گروه توسعه‌دهنده و پروژه را بررسی کنید
- در پی وایت‌پیپر معتبر و نقشه راه شفاف باشید و بدون تحقیق سرمایه خود را وارد پروژه‌ای نکنید
- از صرافی‌های معتبر و شناخته‌شده استفاده کنید و از صرافی‌های جدید تا حد امکان دوری کنید
اسکم‌های فیشینگ و سرقت اطلاعات
یکی از رایج‌ترین روش‌ها برای سرقت اطلاعات کاربران فیشینگ است. در این روش، هکرها تلاش می‌کنند افراد را تشویق کنند تا اطلاعات خود نظیر رمز عبور حساب‌های بانکی یا کیف پول‌های دیجیتال خود را فاش کنند.
روش‌های رایج در این نوع اسکم چیست؟
هکرها و کلاهبرداران برای سرقت اطلاعات کاربران از شیوه‌های زیر بهره می‌برند:
- ارسال ایمیل یا پیام‌های جعلی با ظاهری رسمی و واقعی
- ایجاد وب‌سایت‌های تقلبی با ظاهری شبیه به وب‌سایت‌های معتبر
- ارائه پیشنهادات وسوسه‌کننده چون بردن جایزه یا بازیابی حساب مسدود شده
- آلوده کردن دستگاه افراد با استفاده از بدافزارها و کی‌لاگرها (Keyloggers)
روش‌های اجتناب از این گونه اسکم چیست؟
برای اجتناب از این اسکم:
- به هیچ وجه ب روی لینک‌های ناشناس و ایمیل‌های مشکوک کلیک نکنید
- در وب‌سایت‌های رسمی، هرگز اطلاعات شخصی خود را وارد نکنید
- همواره URL سایت‌ها را با دقت تمام بررسی کنید
- از احراز هویت دو مرحله‌ای در سایت‌ها استفاده کنید
طرح‌های پانزی و هرمی
این نوع کلاهبرداری‌های با وعده‌های دروغینی چون فرصت‌های بی‌نظیر برای کسب درآمد تلاش می‌کنند سرمایه افراد را جذب کنند، اما در واقعیت یک ساختار سست مالی هستند که پس از گذشت مدتی فرومی‌پاشند. طرح پانزی و طرح هرمی از جمله این نوع کلاهبرداری‌ها هستند.
طرح پانزی دارای مشخصات زیر است:
- در این مدل از پول سرمایه‌گذاران جدید برای پرداخت سود افراد قدیمی‌تر استفاده می‌شود
- این طرح تا زمانی‌که افراد به سمت آن جذب شوند، پا برجا می‌ماند و فعال است
- در آخر، اگر جذب سرمایه‌گذار جدید به صفر برسد، سیستم فرو می‌پاشد و اکثر افراد متضرر می‌شوند
پروژه هرمی نیز دارای ویژگی‌های زیر است:
- افراد باید برای ورود مبلغی پرداخت کنند و سپس افراد جدید را به آن دعوت کنند
- تبلیغاتی که حاکی از کسب درآمد بدون تلاش و کار باشد، معمولا مشکوک است
- بررسی سابقه، مجوزها و نظرات دیگران در مورد یک طرح یا پروژه برای شناسایی کلاهبرداری بسیار کمک می‌کند
در طرح پانزی تا زمانی‌که سرمایه‌گذار جدید جذب شود، این پروژه پا بر جا می‌ماند. اگر ورودی جدید به صفر برسد، سیستم از هم فرو می‌پاشد و اکثر افراد متضرر می‌شوند.
نشانه‌های اصلی پروژه‌های اسکم چیست؟
در دنیای دیجیتال، پروژه‌های اسکم معمولا از روش‌های مشابهی برای فریب سرمایه‌گذاران بهره می‌برند. شناخت این نشانه‌ها به افراد کمک می‌کند پیش از سرمایه‌گذاری، در دام این نوع کلاهبرداران نیافتند. حتما تا به الان این سوال در ذهنتان شکل گرفته که نشانه‌های اصلی پروژه‌های اسکم چیست؟ در ادامه به برخی از مهم‌ترین نشانه‌های اصلی پروژه‌های اسکم اشاره می‌کنیم:
وعده سودهای نجومی و تضمینی
یکی از نشانه‌های بارز در پروژه‌های اسکم، وعده سودهای غیر واقعی و نجومی است. هیچ سرمایه‌گذاری بدون ریسک نیست، هر پروژه‌ای که مدعی است سود تضمینی ارائه می‌کند، مشکوک است. برای مثال، پروژه‌هایی هستند که ادعا می‌کنند طی یک ماه سود ۱۰۰ درصدی ارائه می‌کنند یا درآمد تضمینی بدون ضرر دارند. این پروژه‌ها صد در صد جعلی هستند. از این رو پیش از هر تصمیمی بررسی کنید که پروژه مورد نظر منطقی است یا خیر و همواره به دنبال مستندات مالی و تحلیل‌های واقعی بگردید.
نبود اطلاعات شفاف درباره تیم و پروژه
پروژه‌های معتبر همواره دارای تیم توسعه‌دهنده مشخص و شناخته‌شده هستند و به راحتی قابل بررسی هستند. در مقابل، پروژه‌های اسکم عموما دارای تیم‌های ناشناس یا نام ها دروغین هستند. از این رو در صورت نبود اطلاعات درباره بنیان‌گذاران و توسعه‌دهندگان پروژه بدانید که پروژه مشکوک است. همچنین، ممکن است هیچ راه ارتباطی رسمی نظیر ایمیل، تلفن و دفتر کار وجود نداشته باشد، این مورد نیز یکی از نشانه‌های پروژه‌های اسکم است.
الگوهای بازاریابی مشکوک و فشار برای جذب سرمایه‌گذاران جدید
برخی از پروژه‌های اسکم از روش‌های تهاجمی برای جذب سرمایه‌گذاران بهره می‌برند و افراد را تحت فشار قرار می‌دهند تا هر چه سریع‌تر سرمایه خود را در اختیار پروژه قرار دهند. از نشانه‌های مشکوک، تاکید بر این است که فرصت سرمایه‌گذاری محدود است یا الان سرمایه‌گذاری کنید یا فرصت را از دست می‌دهید.
عدم وجود محصول یا خدمات واقعی
یک پروژه معتبر در همه حال یک محصول یا یک خدمتی مشخص ارائه می‌کند. در مقابل، پروژه‌های اسکم معمولا فاقد محصول واقعی هستند و صرفا بر روی ایده‌های بلندپروازانه تمرکز دارند. این پروژه‌های اسکم عموما از انقلابی بودن پروژه بدون توضیح مشخصی حرف می‌زنند. از این رو، بررسی کنید که پروژه مورد نظر محصولی برای استفاده دارد یا خیر، اگر هم محصولی هست آیا کاربران واقعی از این محصول استفاده می‌کنند یا خیر.
استفاده از تبلیغات وسوسه‌انگیز و هیجانی
پروژه‌های اسکم از تبلیغات احساسی و پر هیجان بهره می‌برند تا سرمایه‌گذاران را بدون تحقیق کافی وارد بازی کنند. استفاده از جملاتی چون این فرصت تنها یک‌بار در زندگی اتفاق می‌افتد یا تبلیغات بیش از حد معمول در شبکه‌های اجتماعی و توسط اینفلوئنسرهای مشکوک از جمله روش‌هایی است که این کلاهبرداران به کار می‌گیرند. از این رو، هیچ وقت فریب تبلیغات را نخورید و تحقیقات کافی در این زمینه داشته باشید.
عدم وجود محصول یا خدمات واقعی یکی از نشانه‌های پروژه‌های اسکم است. اگر پروژه‌این نشانه را داشت از سرمایه‌گذاری در آن اجتناب کنید.
روش‌های بررسی و تشخیص پروژه‌های اسکم چیست؟
برای جلوگیری از افتادن در دام پروژه‌های اسکم، حتما موارد زیر را زیر ذره‌بین قرار دهید:
تحقیق در مورد تیم و سابقه آن‌ها
پروژه‌های معتبر دارای تیم مشخص و سابقه کاری شفافی هستند. نام اعضای تیم مربوطه را در گوگل یا لینکدین جستجو کنید، در صورت نبود اطلاعات کافی یا وجود پروفایل‌های جعلی حتما به آن پروژه مشکوک باشید.
بررسی شفافیت پروژه و مستندات آن
اطلاعات رسمی، قراردادها و مدل کسب و کار را مورد بررسی قرار دهید. اطلاعات مبهم، محل ثبت نامشخص یا عدم مستندات معتبر معمولا نشانه‌ای پروزه اسکم است.
بررسی وایت پیپر و نقشه راه پروژه
وایت پیپر باید متشکل از جزئیات فنی و نقشه راه منطقی باشد. وعده‌های کلی، شفاف نبودن مدل اقتصادی و نقشه راه غیر واقعی همگی نشانه‌های یک پروژه اسکم هستند.
استفاده از ابزارهای تحلیلی
بهتر است تراکنش‌ها را در BscScan و Etherscan بررسی کنید و شبکه‌های اجتماعی را مورد تحلیل و ارزیابی قرار دهید. هر گونه فعالیت غیر عادی در کیف‌پول‌ها و دنبال‌کنندگان فیک نشانه‌ای از پروژه اسکم می‌تواند باشد.
مشاوره با متخصصان و انجمن‌ها
از منابعی چون BitcoinTalk، Reddit و کارشناسان معتبر مشورت بگیرید. حذف نظرات منتقدان و عدم پاسخگویی شفاف نشانه‌ای از پروژه اسکم است.
چگونه از گرفتار شدن در پروژه‌های اسکم جلوگیری کنیم؟
برای این‌که در دام پروژه‌های اسکم نیافتید، قصد داریم نکاتی را ذکر کنیم که می‌توانند تا حدود زیادی چراغ راه شما در این مسیر باشند. اگر نمی‌خواهید در دام کلاهبرداران بیفتید، این موارد را جدی بگیرید.
آگاهی مالی و افزایش دانش شخصی
بهتر است برای این‌که قربانی پروژه‌های اسکم نشوید، اطلاعات خود را افزایش دهید. یادگیری اصول اولیه در سرمایه‌گذاری و نحوه تحلیل پروژه‌ها بهترین راه برای جلوگیری از فریب خوردن است. اکثر افراد به دلیل نداشتن اطلاعات کافی سرمایه خود را در این پروژه‌ها از دست می‌دهند.
چگونه این مهارت را تقویت کنم؟
برای تقویت این مهارت، پیشنهاد می‌شود منابع معتبر در زمینه سرمایه‌گذاری و ارزهای دیجیتال را مطالعه کنید، در دوره‌های آموزشی شرکت کنید و اخبار پیرامون کلاهبرداری‌های رایج را بخوانید و دنبال کنید.
اجتناب از تصمیمات احساسی در سرمایه‌گذاری
پروژه‌های اسکم معمولا با روش‌های احساسی و هیجانی سرمایه‌گذاران را به سمت خود سوق می‌دهند. از این رو، هر گاه مشاهده کردید پروژه‌ای تبلیغاتی غیر منطقی ارائه می‌دهد، به اسکم بودن آن شک نکنید. نشانه‌ای از قبیل تاکیر بر روی فرصت بی‌نطیر یا از دست ندهید و استفاده از ترس و طمع برای ایجاد فشار روانی بر روی سرمایه‌گذاران از جمله تکنیکی است که آن‌ها استفاده می‌کنند.
برای اجتناب از افتادن در دام تصمیمات احساسی
همواره پیش از سرمایه‌گذاری خوب تحقیق کنید و به اندازه کافی فکر کنید. تصمیم‌گیری خود را بر اساس تحلیل داده‌ها انجام دهید نه احساسات. همچنین، اگر شخصی شما را به عجله کردن تشویق کرد، شک کنید و تحقیقات خود را بیش‌تر کنید.
مدیریت ریسک و عدم سرمایه‌گذاری با مبالغ زیاد
یکی از کلیدی‌ترین اصول سرمایه‌گذاری، مدیریت ریسک است. به هیچ وجه تمام سرمایه خود را در یک پروژه به کار نگیرید، به خصوص زمانی‌که اطلاعات کافی دریاره آن ندارید. برای مدیریت ریسک بهتر به نکات زیر دقت کنید:
- تنوع در سرمایه‌گذاری: سرمایه خود را در یک پروژه سرمایه‌گذاری نکنید و همواره سرمایه خود را در پروژه‌های مختلفی استفاده کنید
- سرمایه‌گذاری فقط با پولی که توان از دست دادنش را دارید: همیشه با پولی سرمایه‌گذاری کنید که تحمل از دست دادنش را دارید
- تحلیل دائمی: عملکرد پروژه مورد نظر را همواره زیر نظر داشته باشید و در صورت مشاهده نشانه‌های مشکوک آن را کنار بگذارید
درنهایت، برای شناسایی پروژه اسکم و جلوگیری از گرفتار شدن در دام آن‌ها باید به اندازه کافی تحقیق کنید، فریب تبلیغات احساسی را نخورید، از ابزارهای تحلیلی استفاده کنید و با متخصصان این زمینه مشورت کنید. یکی از ارکان اساسی در سرمایه‌گذاری آگاهی است. هر پروژه‌ای که وعده‌های عجیب و غریب شروع به فعالیت می‌کند، به آن شک کنید و به راحتی سرمایه‌ای که برای آن زحمت کشیده‌اید را در اختیار کلاهبرداران قرار ندهید.
نمونه‌هایی از پروژه‌های اسکم معروف و تجربیات کاربران
در این قسمت قصد داریم سه نمونه از پروژه‌های مشهور اسکم را به شما معرفی کنیم.
- BitConnect (2016-2018): یکی از بزرگ‌ترین طرح‌های پانزی است که با وعده سودهای نجومی، سرمایه‌گذاران را فریب داد. پس از سقوط میلیاردها دلار سرمایه سرمایه‌گذاران از دست رفت.
- OneCoin (2014-2019): رمز ارز دروغین که بدون بلاکچین واقعی بود. بنیان‌گذار آن فراری شد و سرمایه‌گذاران متضرر شدند.
- Squid Game Token (2021): توکنی که با استفاده از سریال محبوب، سرمایه‌گذاران را جذب کرد و پس افزایش قیمت ناگهانی، سرمایه‌های افراد برداشت شده و سازندگان آن ناپدید شدند.
اگر در بازار ارز دیجیتال فعالیت دارید و نیاز است قیمت ارزهای دیجیتال را لحظه‌ای بررسی کنید، می‌توانید به خانه سرمایه مراجعه کنید. شما می‌توانید قیمت بیت‌کوین، قیمت اتریوم و قیمت تتر را به طور لحظه‌ای بررسی کنید.
جمع‌بندی
در دنیای دیجیتال، فرصت‌های مالی بسیاری وجود دارد، اما همزمان با آن خط پروژه‌های اسکم نیز بسیار جدی است. داشتن آگاهی از نشانه‌های کلاهبرداری چون وعده سودهای نجومی و غیر منطقی یا فشار برای جذب سرمایه‌گذاران نخستین گام برای حفاظت از دارایی‌های شما است. همواره دانش مالی خود را افزایش دهید، پروژه‌های سرمایه‌گذاری را با دقت تمام بررسی کنید، از تصمیمات هیجانی دوری کنید و از متخصصان این زمینه مشورت بگیرید تا در دام لاهبرداران و پروژه‌های اسکم نیافتید. در این مقاله به سوال اسکم چیست، پرداختیم و روش‌های شناسایی یک پروژه اسکم را مورد بررسی قرار دادیم. پیشنهاد می‌شود پیش از هر اقدامی حتما از متخصصان و کارشناسان این زمینه مشورت بگیرید.
